Bá hề 4 伯兮 4 • Chàng ơi 4

Chú giải của Chu Hy:

Chương này thuộc phú.

huyên: quên, cây huyên thảo là cây hợp hoan , ăn vào thì người ta quên được sầu.
bội: bên nhà phía bắc.
muội: bịnh.

Nói rằng làm sao có được cây quên sầu trồng vào phía bắc ngôi nhà để quên nỗi ưu sầu của em? Nhưng rốt lại không nhẫn tâm quên chàng được. Cho nên thà là không tìm thứ cây quên sầu ấy mà chỉ muốn được tưởng nhớ đến chàng. Tuy đến tim phải đau, phải bịnh, em cũng không từ nữa. Tim mà đau thì bệnh ấy càng nặng, chẳng phải riêng nhức đầu mà thôi.

Phạm thị nói rằng: ở với nhau mà phải xa cách nhau thì nhớ nhung, hẹn với nhau mà không đến thì ưu sầu. Đó là tâm tình của người ta. Việc sai khiến quân sĩ đi đóng đồn của Văn Vương và việc uỷ lạo quân sĩ trở về của Chu Công đều kể lại tình gia thất, lòng nhớ nhung giữa trai gái mà xót xa. Cho nên dân vui thích mà quên sự tử vong. Bực thánh nhân cảm thông được ý chí của thiên hạ, cho nên có thể thành tựu được việc của thiên hạ. Việc binh đao là hại dân chúng vào đường tử vong, đã làm mồ côi con của người và đơn goá vợ của người, thương tổn đến sự điều hoà của trời đất, đã gây nên việc thiên tai lụt hạn. Cho nên bực thánh vương thận trọng chuyện binh đao, như bất đắc dĩ phải dùng đến thì bảo rõ cho quân sĩ ngày trở về, tưởng niệm đến nỗi cần khổ giao lao, bi thương thê thảm không khác gì của mình. Cho nên thơ của thời thịnh trị thì nói đến tình của vua thương xót dân, còn thơ của thời loạn lạc thì chép nỗi đau khổ nhớ nhung của gia thất, vì là tâm tình của con người không ngoài việc đó.