Đỗ Lăng tẩu, Đỗ Lăng cư, Tuế chủng bạc điền nhất khoảnh dư. Tam nguyệt vô vũ hạn phong khởi, Mạch miêu bất tú đa hoàng tử. Cửu nguyệt giáng sương thu tảo hàn, Hoà tuệ vị thục giai thanh can. Trưởng lại minh tri bất thân phá, Cấp liễm bạo trung cầu khảo khoá. Điển tang mại địa nạp quán tô, Minh niên y thực tương hà như? Bác ngã thân thượng bạch, Đoạt ngã khẩu trung túc Ngược nhân hại vật tức sài làng, Hà tất câu trảo cứ nha thực nhân nhục? Bất tri hà nhân tấu hoàng đế, Đế tâm trắc ẩn tri nhân tệ. Bạch ma chỉ thượng thư đức âm: Kinh kì tận phóng kim niên thuế. Tạc nhật lí tư phương đáo môn, Thủ trì sắc điệp bảng hương thôn. Thập gia tô thuế cửu gia tất, Hư thụ ngô hoàng quyên miễn ân.
Dịch nghĩa
Ông lão hiệu Đỗ Lăng sinh sống ở Đỗ Lăng, Hằng năm trồng lúa trong một khoảnh ruộng cằn cỗi. Năm nay tháng ba không mưa, gió lại nổi sớm, Lúa mạch không ra bông chết vàng khô. Đến tháng chín sương xuống nhiều, lại thêm mùa thu lạnh sớm, Lúa mùa đều cứ xanh hoài không chín. Trưởng quan biết rõ như thế, nhưng không trình lên trên, Cứ thúc thâu nạp thuế gấp rút và tàn bạo cho ong phận sự. Cầm cố vườn dâu, bán bớt đất ruộng để đóng thuế, Ngày mai cơm ăn áo mặc biết ra sao? Lột áo tôi đang mặc; Móc cơm trong miệng tôi đang ăn, Các ông tàn nhẫn với người và vật đã là lang sói rồi, Đâu cần phải cắn xé ăn thịt người như chúng. Không biết ai đã tâu lên vua, Vua động lòng trắc ẩn dân tình đói kém: Trên giấy làm bằng bột gai trắng viết rõ ân đức, Năm nay miễn thuế cho vùng phụ cận kinh đô. Hôm qua lính làng vừa đến trước cửa, Tay cầm sắc điệp treo khắp thôn xóm. Tiếc thay mười nhà thì tám chín nhà đã đóng thuế xong, Chỉ nhận được ơn suông từ ông vua của tôi.
杜陵叟 Đỗ Lăng tẩu
Ông già Đỗ Lăng
杜陵叟，杜陵居， Đỗ Lăng tẩu, Đỗ Lăng cư, Ông lão hiệu Đỗ Lăng sinh sống ở Đỗ Lăng,
歲種薄田一頃餘。 Tuế chủng bạc điền nhất khoảnh dư. Hằng năm trồng lúa trong một khoảnh ruộng cằn cỗi.
三月無雨旱風起， Tam nguyệt vô vũ hạn phong khởi, Năm nay tháng ba không mưa, gió lại nổi sớm,
麥苗不秀多黃死。 Mạch miêu bất tú đa hoàng tử. Lúa mạch không ra bông chết vàng khô.
九月降霜秋早寒， Cửu nguyệt giáng sương thu tảo hàn, Đến tháng chín sương xuống nhiều, lại thêm mùa thu lạnh sớm,
禾穗未熟皆青乾。 Hoà tuệ vị thục giai thanh can. Lúa mùa đều cứ xanh hoài không chín.
長吏明知不申破， Trưởng lại minh tri bất thân phá, Trưởng quan biết rõ như thế, nhưng không trình lên trên,
急斂暴徵求考課。 Cấp liễm bạo trung cầu khảo khoá. Cứ thúc thâu nạp thuế gấp rút và tàn bạo cho ong phận sự.
典桑賣地納官租， Điển tang mại địa nạp quán tô, Cầm cố vườn dâu, bán bớt đất ruộng để đóng thuế,
明年衣食將何如。 Minh niên y thực tương hà như? Ngày mai cơm ăn áo mặc biết ra sao?
十家租稅九家畢， Thập gia tô thuế cửu gia tất, Tiếc thay mười nhà thì tám chín nhà đã đóng thuế xong,
虛受吾君蠲免恩。 Hư thụ ngô hoàng quyên miễn ân. Chỉ nhận được ơn suông từ ông vua của tôi.
Ông lão Đỗ Lăng chỉ Đỗ Phủ. Đỗ Lăng là tên đất, nằm trong vùng phụ cận kinh đô Trường An. Năm 809, hạn hán mất mùa, tác giả Bạch Cư Dị đang giữ chức tả thập di trong triều, có làm sớ dâng lên Đường Hiến tông xin miễn thuế cho dân. Ông viết bài này cùng năm đó, cảm thông hoàn cảnh một lão nông ở Đỗ Lăng, bị quan lại địa phương thúc ép dữ quá, đã phải cầm vườn bán đất để nộp thuế, trước khi sắc lệnh miễn thuế của vua ban ra. Ông viết giùm lão nông, nhưng đau lòng quá, ông xưng tôi như chính ông bị bọn quan lại địa phương bóc lột...
Ông già Đỗ Lăng, quê Đỗ Lăng, Mấy thửa ruộng xấu cấy quanh năm. Tháng ba không mưa, lại gió nóng, Mạ không lên được đều chết bỏng. Tháng chín lạnh sớm, sương xuống nhiều, Gié lúa chưa chín đều héo queo. Quan trên biết rõ mà không xét, Thúc lấy đủ tô cầu lập công. Bán đất, cầm dâu nộp cho đủ. Cơm áo sang năm trông vào đâu? Lột áo trên mình ta, Cướp cơm trong miệng ta. Hại người hại vật là hùm sói, Cứ gì cào móng, nghiến răng ăn thịt người! Không biết người nào tâu hoàng đế, Vua thương bíêt được người tác tệ. Chiếu thư nói rõ sự ban ơn; Kinh kì năm nay tha hết thuế. Lí dịch mới đến ngày hôm qua, Tay cầm sắc điện dán thôn nhà. Mười nhà chịu thuế, chín đã đóng, Ơn vua tha thuế cũng bằng thừa!
Cư ngụ Đỗ Lăng có lão Đỗ Ruộng quanh năm cằn cỗi cố làm mùa. Tháng ba gió sớm trời không mưa Lúa mạch bông thưa khô chết héo. Tháng chín sương rơi thu lạnh lẽo Lúa mùa tép lép vẫn luôn xanh Trưởng quan biết rõ chẳng tấu trình Cứ hạch sách thúc thu tàn bạo thế. Bán đất ruộng cầm vườn dâu nạp thuế Mai miếng ăn manh áo kể sao đây? Móc miệng cơm lột áo này đang mặc Bọn lang sói hành người hại vật Đâu cần xé xác thịt ăn người. Tâu lên vua chẳng rõ nhờ ai khơi Lòng trắc ẩn thương thay dân đói rách. Viết chiếu thư giấy bạch ban ân đức Năm nay miễn thuế khu vực ngoại ô Lính lệ hôm qua đến cửa hộ Tay cầm sắc chỉ hô khắp thôn. Mười nhà đã chín thuế thu xong. Vua tôi cho nhận ơn không!!!
Gửi bởi Anh Nguyêt ngày 29/12/2014 09:06 Đã sửa 1 lần, lần cuối bởi Vanachi ngày 29/12/2014 13:42
Đỗ Lăng, bác ở Đỗ Lăng, Quanh năm cầy cấy được chăng vài sào. Không mưa, gió nóng thổi vào, Mạ vàng úa chết, phần nào còn thôi. Sương thu, rét đến sớm rồi, Lúa xanh, bông lép, khắp nơi mất mùa. Quan hay, nhưng chẳng trình vua, Vội vàng thu vét cho vừa vụ thôi. Cầm dâu bán đất nộp rồi, Sang năm, ăn mặc biết thời tính sao? Lột áo trên mình ta, Cướp cơm trong miệng ta. Tổn người hại vật, đều là sói lang! Cứ gì nanh vuốt rõ ràng, Giết người ăn thịt, sói lang mới là? Ai tâu, Hoàng Đế hiểu ra, Động lòng trắc ẩn, xót xa hạn này. Chiếu ban ân đức sâu dầy: Từ Kinh tha thuế năm này cho dân. Trước nhà, lý dịch đến gần, Tay cầm chiếu dán cho dân rõ lời. Mười nhà, chín đã nạp rồi, Ơn vua tha thuế, hoá lời nói suông!...
Lão Đỗ Lăng, Đỗ Lăng sinh sống Trồng lúa trong một khoảnh ruộng cằn Không mưa, gió nổi sớm hơn Lép bông, lúa mạch héo hon chết vàng Đến tháng thu nhiều sương, lạnh sớm Lúa mùa đều không chín, cứ xanh Trưởng quan biết rõ, không trình Thúc thâu nạp thuế cho mình phận xong Dân cầm bán ruộng nương đóng thuế Ngày mai cơm áo biết ra sao? Tôi đang mặc, lột áo bào Cơm ăn trong miệng móc cào cho ra Ác với người đã là lang sói Đâu cần ăn cắn xé thịt người Tâu vua ai đã làm rồi Vua thương dân đói, biết người làm sai Trên giấy trắng tỏ bầy ân đức: Miễn thuế cho vùng trực kinh đô Hôm qua lính đến từng nhà Tay cầm sắc điệp treo loà xóm thôn Mười nhà thì chín gom đủ thuế Chỉ nhận suông ân trễ từ vua.
