13/05/2024 22:41Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi Hoàng Hiền Tư vào 18/02/2024 20:20
Nguyên tác
學問無他在勉旃，
一須當百十當千。
凌雲泰岳應加簣，
追日驊騮快著鞭。
身可豐肥惟道味，
歲無水旱是書田。
古來卿相何常種，
業廣功崇看枕圓。
Phiên âm
Học vấn vô tha tại miễn chiên,
Nhất tu đương bách, thập đương thiên.
Lăng vân Thái, Nhạc[1] ưng gia quỹ,
Truy nhật Hoa, Lưu[2] khoái trước tiên.
Thân khả phong phì duy đạo vị[3],
Tuế vô thuỷ hạn thị thư điền,
Cổ lai khanh tướng hà thường chủng.
Nghiệp quảng công sùng khán chẩm viên[4].Dịch nghĩa
Học vấn không gì khác là ở chỗ phải cố gắng lên,
Người biết một, ta nên biết trăm, người biết mười, ta nên biết nghìn.
Dù núi Thái, Nhạc cao vút tầng mây vẫn nên thêm sọt đất,
Dẫu ngựa Hoa, Lưu đuổi kịp mặt trời, cũng còn phải lanh tay ra roi.
Chỉ có mùi đạo, mới khiến cho tấm thân được đẫy đà,
Nơi ruộng sách, hằng năm không xảy ra lụt hạn.
Xưa nay, khanh tướng nào có dòng giống gì đâu?
Hãy xem chiếc gối tròn, công cao nghiệp lớn là ở đấy!Bản dịch của Khương Hữu Dụng
Học hỏi không ngoài cố gắng luôn,
Một bằng trăm, trăm phải bằng muôn.
Núi cao thêm đất bồi lên nữa,
Ngựa khoẻ cần roi vụt thúc dồn.
Ruộng sách quanh năm không hạn lụt,
Con người thấm đạo mới tinh khôn.
Xưa nay khanh tướng đâu dòng giống,
Nghiệp cả công cao ở gối tròn.
Miễn Trai: là tên nhà đọc sách, có nghĩa là “Nhà thanh tịnh cố gắng hết sức mình”.
[1] Tên các ngọn núi cao ở Trung Quốc. Ý nói núi dù cao cũng còn phải đổ thêm sọt đất cho cao thêm. Có bản chép là “Thái Hoa” 泰華.
[2] Tên các con ngựa thiên lý thời xưa. Ý nói ngựa thiên lý chạy nhanh rồi cũng cần gia roi cho nhanh nữa.
[3] Chỉ đạo học, tức việc học hành tu dưỡng đạo đức.
[4] Gối bằng gỗ hình tròn dễ lăn khiến người ngủ say dễ tỉnh, cũng gọi là “cảnh chẩm” (gối tỉnh giấc).
Ngô Việt Vương đời Ngũ đại Trung Quốc từ một người tầm thường làm nên sự nghiệp lớn, khi ở trong quân, thường dùng gối tròn, hễ ngủ say, gối lăn đi thì lại tỉnh ngay. Tư Mã Quang, tự Ôn Công, người đời Tống, thường đọc sách đêm, tựa vào gối tròn, mỗi khi ngủ gật, gối lăn đi lại tỉnh giấc liền đọc sách.