25/04/2024 17:40Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi Hà Như vào 15/04/2013 17:17
Nguyên tác
參橫斗轉欲三更，
苦雨終風也解晴。
雲散月明誰點綴，
天容海色本澄清。
空餘魯叟乘桴意，
粗識軒轅奏樂聲。
九死南荒吾不恨，
茲遊奇絕冠平生。
Phiên âm
Sâm hoành đẩu chuyển dục tam canh,
Khổ vũ chung phong giã giải tình.
Vân tán nguyệt minh thuỳ điểm xuyết,
Thiên dung hải sắc bản trừng thanh.
Không dư Lỗ tẩu[1] thừa phù ý,
Thô thức Hiên Viên[2] tấu nhạc thanh.
Cửu tử[3] nam hoang[4] ngô bất hận,
Tư du kỳ tuyệt quán bình sinh.Dịch nghĩa
Sao sâm ngang đẩu chuyển sắp canh ba
Mưa gió kéo dài cũng đã tạnh
Trăng sang mây tan ai sắp đặt
Mầu trời sắc biển vẫn trong xanh
Không có ý như già Lỗ cưỡi bè ra biển
Hiểu sơ được tiếng nhạc của Hiên Viên
Dẫu chết nhiều lần ở đất Nam cũng không hận
Chơi lần này thú nhất từ trước đến nayBản dịch của Lê Xuân Khải
Canh ba Sâm xế đẩu chuôi nghiêng
Mưa gió lê thê cũng biết ngừng
Trăng sáng, mây tan ai điểm xuyết
Trời cao biển rộng vẫn xanh trong
Lên bè già Lỗ lòng đâu dám
Nghe nhạc Hiên Viên ý tạm thông
Chín chết Nam Hoang ta chẳng hận
Lần này chơi thấy lạ chưa từng
Bài này tuyển từ Tô thức thi tập quyển 43 do Trung Hoa thư cục xuất bản. Sau bảy năm bị biếm ở lĩnh ngoại được tha về bắc, trên đường qua Liêm Châu (nay là Quảng Đông), vượt qua eo biển Quỳnh Châu (nay thuộc Hải Nam), tác giả làm bài này. Trong thơ tác giả biểu hiện gặp sự sống từ nơi chết.
[1] Chỉ Khổng Tử, từng nói “Đạo bất hành, thừa phù phù vu hải” (Đạo của ta không thi hành được, lẽ rồi cưỡi bè lênh đênh trên mặt biển - Luận ngữ, Công dã tràng). Khổng Tử muốn ở Cửu Di, người ta nói ở nơi đó quá thô lỗ, bèn nói: “Quân tử cư chi, hà lậu chi hữu” (Dùng văn hoá của người quân tử để sửa đổi có ảnh hưởng đến phong tục ở thô lỗ ở biên cương - Luận ngữ, Tử Hãn).
[2] Hoàng đế, thuỷ tổ của người tộc Hoa Hạ trong thần thoại. Trang Tử, Thiện vận: “Hoàng đế trương Hàm Trì chi nhạc vu Động Đình tri dã” (Hoàng đế tấu nhạc Hàm Trì ở cánh đồng Động Đình). Tiếng tấu nhạc của Hiên Viên, chỉ văn hoá Trung Nguyên. Hai câu này ý nói tác giả không có trình độ tu dưỡng cao như Khổng Tử, mà chỉ biết qua về văn hoá Trung Nguyên, với ý dồ cưỡi bè ra biển như Khổng Tử, cũng chỉ để đi viễn du mà thôi.
[3] Ý nói nhiều lần gần chết. Sở từ, Ly tao: “Diệc dư tâm chi sở thiện hề, tuy cửu tử kỳ do vị hối” (Ta cũng vẫn cam lòng vậy a, dù nhiều lần gần chết cũng chưa hối).
[4] Thời xưa cho Nam Hải là vùng đất hoang dã. Ý hai câu này là tác giả bị biếm tận nơi Hải Nam hoang dã, song vẫn không hối hận, mà xem đây là một viễn du kinh hiểm lạ lùng trong đời, biểu hiện tinh thần lạc quan của nhà thơ.