15/05/2024 07:26Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi hongha83 vào 08/10/2008 06:46
Nguyên tác
少年十五二十時，
步行奪得胡馬騎。
射殺中山白額虎，
肯數鄴下黃須兒。
一身轉戰三千里，
一劍曾當百萬師。
漢兵奮迅如霹靂，
虜騎崩騰畏蒺藜。
衛青不敗由天幸，
李廣無功緣數奇。
自從棄置便衰朽，
世事蹉跎成白首。
昔時飛箭無全目，
今日垂楊生左肘。
路傍時賣故侯瓜，
門前學種先生柳。
蒼茫古木連窮巷，
寥落寒山對虛牖。
誓令疏勒出飛泉，
不似潁川空使酒。
賀蘭山下陣如雲，
羽檄交馳日夕聞。
節使三河募年少，
詔書五道出將軍。
試拂鐵衣如雪色，
聊持寶劍動星文。
願得燕弓射天將，
恥令越甲鳴吳軍。
莫嫌舊日雲中守，
猶堪一戰取功勳。
Phiên âm
Thiếu niên thập ngũ nhị thập thì,
Bộ hành đoạt đắc Hồ mã kỵ[1].
Xạ sát trung sơn bạch ngạch hổ[2],
Khẳng sổ Nghiệp Hạ[3] hoàng tu nhi[4].
Nhất thân chuyển chiến tam thiên lý,
Nhất kiếm tằng đương bách vạn sư.
Hán binh phấn tấn như phích lịch,
Lỗ kỵ băng đằng uý tật lê.
Vệ Thanh[5] bất bại do thiên hạnh,
Lý Quảng[6] vô công duyên số kỳ.
Tự tòng khí trí tiện suy hủ,
Thế sự tha đà thành bạch thủ.
Tích thì phi tiễn vô toàn mục,
Kim nhật thuỳ dương sinh tả trửu.
Lộ bàng thì mại Cố hầu qua[7],
Môn tiền học chủng tiên sinh liễu[8].
Thương mang cổ mộc liên cùng hạng,
Liêu lạc hàn sơn đối hư dũ.
Thệ lệnh Sơ Lặc[9] xuất phi tuyền,
Bất tự Dĩnh Xuyên[10] không sứ tửu.
Hạ Lan sơn[11] hạ trận như vân,
Vũ hịch giao trì nhật tịch văn.
Tiết sứ Tam Hà[12] mộ niên thiếu,
Chiếu thư ngũ đạo xuất tướng quân.
Thí phất thiết y như tuyết sắc,
Liêu trì bảo kiếm động tinh văn.
Nguyện đắc Yên[13] cung xạ thiên tướng,
Sỉ lệnh Việt[14] giáp minh ngô quân.
Mạc hiềm cựu nhật Vân Trung[15] thủ,
Do kham nhất chiến thủ công huân.Dịch nghĩa
Lúc trẻ từ mười lăm tới hai mươi,
Chạy bộ cũng lấy được ngựa của giặc Hồ.
Vào núi bắn chết cọp trán trắng,
Không thua gì “Hoàng tu nhi” ở Nghiệp Hạ.
Tấm thân đã trải chinh chiến ba ngàn dặm,
Với một thanh kiếm địch nổi trăm vạn binh mã.
Quân nhà Hán tiến mau như sấm sét,
Kỵ binh địch bỏ chạy vì kinh sợ hầm chông của ta.
Vệ Thanh chưa từng chiến bại là có trời giúp,
Lý Quảng không được thưởng công vì số phận kỳ lạ.
Từ khi bị phế bỏ trở nên suy tàn,
Chuyện đời chưa được như ý đã bạc đầu.
Ngày trước bắn cung không cần nhắm kỹ cũng trúng,
Bây giờ khuỷu tay trái yếu như cành liễu.
Có lúc đứng bên đường bán dưa Cố hầu qua,
Trước nhà cũng trồng liễu như Ngũ liễu tiên sinh.
Sống trong ngõ hẻm nơi hoang vu đầy cây già,
Trôi dạt tới sườn núi lạnh ngắm hư không qua cửa sổ.
Nay ông mơ có thể khấn cho suối khô vọt nước ở Sơ Lặc,
Làm quan ở Dĩnh Xuyên không cần uống rượu vẫn cương trực.
Đất Hạ Lan vốn thường chinh chiến,
Nghe nói ngựa chạy quân thư ngày đêm.
Các tiết độ sứ ở Tam Hà đã tuyển quân trai tráng xong,
Vua hạ chiếu cho năm đạo quân xuất chiến do ông làm tướng quân.
Thử phủi tấm chiến y trắng như tuyết,
Hãy cầm bảo kiếm vỏ khắc thất tinh múa thử.
Muốn có thêm cung cứng xứ Yên để bắn đại tướng địch,
Cảm thấy xấu hổ khi giáp binh xứ Việt làm rộn vua ta.
Không quan ngại chuyện cũ của thái thú Vân Trung,
Vẫn mong có ngày một trận thắng để lập công trạng.Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu
Mười sáu đôi mươi tuổi trẻ hăng
Tay không dám cướp ngựa Hồ phăng
Vào núi bắn ngay con hổ trắng
Khác chi thành Nghiệp "Chú râu vàng"
Một mình xông trận ba nghìn dặm
Một kiếm đương đầu mấy vạn thằng
Phấn khởi Hán binh cơn sét dậy
Hãi hùng Hồ kỵ bãi chông giăng
Vệ Thanh chẳng bại, thời may nhỉ?
Lý Quảng không công, số lạ chăng?
Từ ngày thất thế càng suy khổ
Lần lữa chuyện đời đầu bạc rộ
Liếc mắt ngày nào bắn mũi tên
Giờ đây tay cứng như cành gỗ
Trước sân trồng liễu học ông Đào
Bên lối rau dưa noi cụ cố
Cây già man mác dọc đường thôn
Núi lạnh chơ vơ ngoài cửa sổ
Chí như Sơ Lặc nước khe tuôn
Lòng khác Dĩnh Xuyên chung rượu đổ
Hạ Lan dưới núi trận mây lòa
Vũ hịch đêm ngày tới tấp qua
Tam Hà quận thú kêu trai tráng
Năm đạo văn thư gọi tướng ra
Rũ chiếc chiến bào ngời tuyết phủ
Vung thanh bảo kiếm rực sao sa
Xin lấy cung Yên giết tướng giặc
Hỗ đem giáp Việt rộn vua ta
Sá chi người giữ Vân Trung trước
Một trận nên công với nước nhà.
[1] Lý Quảng bị Hung nô bắt, vờ bị thương, thế rồi vùng lên cướp ngựa rồi chạy về. (Sử ký, Lý tướng quân liệt truyện)
[2] Châu Xử khi trẻ hoang tàn, phụ lão phiền lòng. Lớn lên đổi tính, tự nguyện diệt 3 thứ hại - trong đó gồm bắn chết cọp bờm trắng, được phụ huynh khen ngợi. (Tấn thư, Châu Xử liệt truyện).
[3] Tên đất, nay ở phía tây nam huyện Lâm Chương, tỉnh Hà Nam.
[4] Tích Yển Lăng hầu Tào Chương là danh tướng nước Nguỵ thời Tam Quốc có râu vàng, cha là Tào Tháo (thừa tướng nước Nguỵ) gọi Chương là “hoàng tu nhi” (thằng bé râu vàng). Tào Chương giỏi cung mã, thích làm tướng, muốn học đòi Vệ Thanh, Hoắc Khứ Bệnh. Người Ô Hoàn ở Đại Quận, Thượng Cốc khởi loạn, Tháo sai Chương làm tướng đi bình định. Khi về báo công, Tào Tháo mừng lắm, kéo râu của Chương, nói: “Thằng bé râu ngô hoá ra giỏi quá!” Tào Tháo đánh Hán Trung, gặp con nuôi của Lưu Bị là Lưu Phong ra khiêu chiến. Tháo mắng: “Thằng bán dép giấu con ở nhà, mới sai thằng con nuôi ra địch với ông mày ư! Đợi tao gọi thằng bé râu ngô của tao đến rồi sai nó đánh mày!“
[5] Vệ Thanh, danh tướng đời Hán, giỏi cung mã, lại là anh của Vệ Tử Phu. Hán Vũ Đế lập Vệ Tử Phu làm hoàng hậu, dùng Vệ Thanh làm Đại tướng quân, bảy lần xuất quân đánh Hung Nô, chém rơi năm vạn thủ cấp giặc, chưa từng nếm mùi chiến bại.
[6] Lý Quảng, danh tướng đời Hán, giỏi cung mã, can đảm hơn người. Nhưng mấy lần ra quân hoặc bị đặt chỗ xấu, hoặc thiếu may mắn không lập được công lao gì, không được phong hầu. Về sau, Quảng bị mọi người cho là xui xẻo, không cho làm quân chủ lực. Hán khởi đại binh đánh Hung Nô, Vệ Thanh bắt Quảng đi đường bên. Quảng lạc đường đến trễ hẹn, bị quân lại của Vệ Thanh tra hỏi. Quảng tức giận tự sát. (Sử ký, Lý tướng quân liệt truyện)
[7] Tích Thiệu Bình người đời Tần được phong tước Đông Lăng hầu. Khi Tần mất về Hán, ông về làm dân nhưng người ta vẫn gọi ông là Cố hầu. Ông trồng dưa kiếm sống, thu hoạch tốt, người ta gọi dưa ông trồng là Cố hầu qua.
[8] Tích Đào Tiềm, danh sĩ đời Tấn, từ quan về ở ẩn, trước nhà trồng năm cây liễu, lấy hiệu là Ngũ liễu tiên sinh.
[9] Tên nước ở Tây Vực. Thời Đông Hán, Cảnh Cung đóng quân nơi đây chống Hung Nô xâm phạm. Khi địch đến, ông bèn mặc quan phục đến giếng bái lạy cầu đảo xin nước, giếng mới ra nước. Quân thám báo về tâu vua Hung Nô. Hung Nô cho rằng Cảnh Cung có thần giúp bèn rút quân. (Hậu Hán thư, Cảnh Yểm liệt truyện)
[10] Quán Phu, người Dĩnh Âm, nhờ dũng cảm báo thù cha mà nổi danh. Phu cương trực, càng say càng cứng, không thích thấy nịnh bợ trước mặt. Gặp ai quyền thế hơn mình thì phải làm nhục, nhưng ai quyền thế kém mình thì lại kính nhượng. (Sử ký, Nguỵ kỳ, Võ An hầu liệt truyện)
[11] Tên núi, nay tại huyện Vệ Thành trong khu tự trị Hồi tộc Ninh Hạ, là nơi thường có giao tranh.
[12] Tên đất, gồm Hà Nội, Hà Đông và Hà Nam.
[13] Tên nước cũ, nay trong tỉnh Hà Bắc.
[14] Tên nước cũ, nay trong tỉnh Chiết Giang. Thuyết uyển, thiên Lập tiết: Quân Việt tiến vào Tề, Ung môn Tử Địch xin vua Tề bắt tội mình giết đi. Vì quân Việt làm vua Tề lo lắng, Tử Địch mới tự đem mình ra quy tội làm gương - thế rồi tự sát.
[15] Tên đất, nay trong huyện Đại Đồng tỉnh Thiểm Tây. Đời Hán Văn Đế, Nguỵ Thượng làm thái thú nơi đây. Hung Nô tấn công ông đẩy lui. Khi báo chiến công, ông báo thiếu 6 thủ cấp giặc bị giết nên bị bãi chức. Hán Văn Đế tiếc mình không có tướng tài như Liêm Pha, Lý Mục. Phùng Đường nói: “Bệ hạ mà có Liêm Pha, Lý Mục cũng không thể dùng.” Văn Đế giận, trách Đường hạ nhục mình. Đường nói: “Quận thú Vân trung là Nguỵ Thượng vì báo công khai khống có năm thủ cấp mà bị trị tội nặng. Công thưởng thì ít, tội bắt lại nặng. Thì sao dùng được Liêm Pha, Lý Mục?” Nhờ đó, Nguỵ Thượng được phục chức. (Sử ký, Phùng Đường liệt truyện)