21/04/2024 00:13Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 17/09/2005 01:11
Mưỡu:
Đàn thông phách suối vang lừng,
Cá khe lắng kệ, chim rừng nghe kinh.
Hát nói:
Bầu trời, cảnh bụt,
Thú Hương Sơn ao ước bấy lâu nay.
Kìa non non, nước nước, mây mây,
Đệ nhất động[1] hỏi là đây có phải?
Thỏ thẻ rừng mai[2] chim cúng trái[3],
Lửng lơ khe Yến[4] cá nghe kinh[5].
Thoảng bên tai một tiếng chày kình[6],
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng.
Này suối Giải Oan[7], này chùa Cửa Võng[8],
Này am Phật Tích[9], này động Tuyết Quynh[10].
Nhác trông lên, ai khéo vẽ hình:
Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt.
Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt,
Chập chờn mấy lối[11] uốn thang mây.
Chừng giang sơn còn đợi ai đây,
Hay tạo hoá khéo ra tay xếp đặt?
Lần tràng hạt niệm “Nam vô Phật”,
Cửa từ bi công đức biết là bao.
Càng trông phong cảnh càng yêu!
Bài thơ này từng được sử dụng trong chương trình SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006, nhưng đã được chuyển thành đọc thêm trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.
[1] Tong động Hương Tích còn có chữ của chúa Trịnh Sâm đề là “Nam thiên đệ nhất động” 南天第一洞 (Động đẹp nhất trời Nam).
[2] Từ chùa Thiên Trù lên chùa Hương Tích, khách bộ hành đi qua mấy rừng mơ (mai).
[3] Hình ảnh chim mổ trái giống như dâng cúng.
[4] Một dòng suối thuộc làng Yến Vĩ, đưa đường từ phía bến Đục vào chùa Hương.
[5] Hình ảnh cá lửng lơ bơi như đang lắng nghe giảng kinh.
[6] Chày đánh chuông giống hình con cá kình. Sách Uyên giám loại hàm: Cái quai đeo chuông nhà chùa đúc hình con bồ lao. Bồ lao thuộc loài rồng ở biển, kêu to như sư tử rống, hễ gặp cá kình là đánh nhau. Khi giáp chiến, bồ lao ra oai kêu lớn cho cá kình sợ. Nhà chùa muốn chuông kêu to mới lấy đuôi cá kình phơi khô làm chày đánh chuông. Cổ thi: “Bồ đề địa cách thiên dư lý, Kình chử phong truyền bát bách thanh” 菩提地隔千餘里，鯨杵風傳八百聲 (Cửa bồ đề cách xa hơn nghìn dặm, Chày kình gió đưa vọng ra tám trăm tiếng).
[7] Trên đường từ chùa Thiên Trù vào động Hương Tích khoảng 1200m thì đến suối Giải Oan, gắn với tích “Sau khi được thần núi cứu từ pháp trường về chùa Hương, tại đây Bà Chúa Ba tắm rửa sạch bụi trần, trút bỏ hết nỗi oan khiên, rồi được đức Phật tổ Như Lai chỉ vào động Hương Tích tu hành… chín năm thành chính quả…“
[8] Tên một ngôi chùa ở đường vào chùa trong.
[9] Am lưu dấu vết của Phật. Tục truyền nơi này Quan âm bồ tát hoá kiếp.
[10] Một động nhỏ gần động Hương Tích, thường gọi là chùa Tuyết.
[11] Có bản chép là “Gập ghềnh mấy khúc”.