24/04/2024 10:13Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới

Bùi viên đối ẩm trích cú ca [Bùi viên đối ẩm ca; Tuý ông ca]
裴園對飲摘句哥【裴園對飲哥；醉翁歌】

Tác giả: Nguyễn Khuyến - 阮勸

Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi Vanachi vào 05/04/2006 08:28

 

Nguyên tác

醉翁之意不在酒，
而在乎山水之間。
山漠漠水潺潺，
吾與子之所共適。
古來聖賢皆寂寞，
惟有飲者留其名。
所以終日醉頹然臥前楹，
周伯仁渡江三日醒不為少。
莫叫莫叫，
何似當初莫笑。
酒酣拔劍斫地歌莫哀，
勸君更盡一杯。

Phiên âm

Tuý Ông chi ý bất tại tửu,
Nhi tại hồ sơn thuỷ chi gian.[1]
Sơn mạc mạc, thuỷ sàn sàn,
Ngô dữ tử chi sở cộng thích[2].
Cổ lai thánh hiền giai tịch mịch,
Duy hữu ẩm giả lưu kỳ danh.[3]
Sở dĩ chung nhật tuý đồi nhiên ngoạ tiền doanh[4],
Chu Bá Nhân độ giang tam nhật tỉnh bất vi thiểu[5].
Mạc khiếu, mạc khiếu,
Hà tự đương sơ mạc tiếu[6].
Tửu hàm bạt kiếm chước địa ca “Mạc ai[7],
Khuyến quân cánh tận nhất bôi[8].”

Dịch nghĩa

Ý ông say không ở rượu,
Mà ở trong chốn nước non.
Núi lặng lẽ, nước dạt dào,
Ta cùng ngươi cùng vui thích.
Thánh hiền từ xưa đều vắng lặng,
Chỉ có kẻ uống rượu là lưu lại tiếng tăm.
Cho nên suốt ngày say khướt, nằm lăn ở hiên ngoài,
Chu Bá Nhân qua sông chỉ có ba ngày tỉnh, ta không coi là ít.
Đừng kêu, đừng kêu!
Chi bằng trước kia đừng cười.
Rượu say, tuốt gươm chém đất hát: “Đừng buồn…!
Mời anh hãy uống thêm một chén nữa!”

Bản dịch của Nguyễn Khuyến

Tuý ông ý chẳng say về rượu,
Say vì đâu, nước thẳm với non cao.
Non lặng ngắt, nước tuôn ào,
Tôi với bác xưa nay cùng thích thế.
Đời trước thánh hiền đều vắng vẻ,
Có người say rượu tiếng còn nay.
Cho nên say, say khướt cả ngày,
Say mà chẳng biết rằng say ngã đùng.
Chu Bá Nhân thuở trước sang sông,
Chỉ tỉnh rượu ba ngày không phải ít.
Kêu gào thế cười chi cho mệt,
Chớ buồn chi nghe tiếng hát làng say.
Xin người gắng cạn chén này.
Rút từ Yên Đổ tiến sĩ thi tập (VHv.1864), Quế Sơn Tam nguyên thi tập (A.3160), Quế Sơn thi tập (A.469). Tiêu đề trong Quế Sơn Tam nguyên thi tập chép là Tuý ông ca, trong Yên Đổ tiến sĩ thi tập chép là Bùi viên đối ẩm ca.

Từ câu “Sở dĩ chung nhật tuý...” bản Yên Đổ tiến sĩ thi tập chép là:
Ẩm phục tuý, tuý phục tinh,
Hồi thủ tứ thập niên tiền như nhất mộng.
Thiên sinh ngã tài tất hữu dụng,
Vương lang cam tửu bạt chước địa ca “Mạc ai!
Khuyến quân cánh ẩm tam bôi”.

Bản dịch của chính tác giả, rút từ Quế Sơn thi tập (A.469).
[1] Lấy từ Tuý ông đình ký của Âu Dương Tu đời Tống.
[2] Lấy từ Tiền Xích Bích phú của Tô Đông Pha đời Tống.
[3] Thơ lấy từ bài Thương tiến tửu 將進酒 của Lý Bạch.
[4] Trích Xuân nhật tuý khởi ngôn chí (Ngày xuân tỉnh rượu nói chí mình) của Lý Bạch đời Đường.
[5] Lấy ý trong thư của Trần Tuyên đời Lương gửi cho con người anh, nguyên văn: “Tích Chu Bá Nhân độ giang, duy tam nhật tinh, ngô bất dĩ vi thiểu” (Ngày xưa Chu Bá Nhân qua sông, chỉ có ba ngày tỉnh, ta không cho là ít).
[6] Tống sử chép vua Chân Tông tuổi đã cao, chưa có hoàng tử, làm lễ cầu tự. Thượng đế hỏi quần tiên ai muốn giáng sinh, các tiên đều im lặng, duy Xích Cước đại tiên nhoẻn cười, Thượng đế liền cho giáng sinh làm con vua Chân Tông. Khi mới sinh ra, hoàng tử khóc suốt ngày đêm không nín, có người đạo sĩ nói có thể chữa được cho hoàng tử khỏi khóc, vua vời vào. Đạo sĩ chỉ đọc “Hà tự đương sơ mạc tiếu” lập tức hoàng tử thôi khóc.
[7] Trích bài Đoản ca hành tặng Vương lang tư trực (Bài hát ngắn tặng chàng họ Vương làm chức tư trực) của Đỗ Phủ đời Đường.
[8] Trích bài Vị Thành khúc (Khúc ca Vị Thành) của Vương Duy đời Đường.

In từ trang: https://www.thivien.net/ » Nguyễn Khuyến » Bùi viên đối ẩm trích cú ca [Bùi viên đối ẩm ca; Tuý ông ca]