22/05/2024 07:55Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi tôn tiền tử vào 18/09/2018 13:18
Nguyên tác
管城子無食肉相，
孔方兄有絕交書。
文書功用不經世，
何异絲窠綴露珠。
校書著作頻除詔，
猶能上車問何如。
忽憶僧床同野飯，
夢隨秋雁到東湖。
Phiên âm
Quản Thành tử[1] vô thực nhục tướng[2],
Khổng Phương huynh[3] hữu tuyệt giao thư.
Văn thư[4] công dụng bất kinh thế,
Hà dị ty khoa xuyết lộ châu.
Hiệu thư, trước tác[5] tần trừ chiếu,
Do năng thượng xá (xa) vấn hà như.
Hốt ức tăng sàng đồng dã phạn,
Mộng tuỳ thu nhạn đáo Đông Hồ[6].Dịch nghĩa
Quản Thành tử không có tướng ăn thịt
Khổng Phương huynh có thư cắt đứt giao thiệp
Công dụng của chữ nghĩa chẳng giúp được đời
Khác chi tơ nhện chỉ làm vướng được sương
Chiếu luôn phong các chức hiệu thư trước tác
Còn có thể lên xe, hỏi trong người có làm sao
Bỗng nhớ đến ăn cơm rau ngủ giương sư
Mơ thấy theo cánh nhạn bay về Đông HồBản dịch của Lê Xuân Khải
Quản Thành Tử tướng không ăn thịt
Khổng Phương huynh thư tuyệt chơi bời
Văn Chương chẳng giúp được đời
Khác chi tơ nhện sương rơi vương vào
Phong hiệu thư thăng cao tước tác
Vẫn lên xe, thể xác thế nào
Giường sư cơm hẩm nhớ sao
Mơ theo thu nhạn cánh chao Đông Hồ
Bài này tuyển từ Sơn Cốc tập quyển 3, bản Tứ khố toàn thư. Nhà thơ suốt đời bất đắc chí về chính trị, thường muốn bỏ quan đi ở ẩn, có khi còn mang theo một chút oán hận. Với bút điệu tự hào để tỏ nỗi buồn khổ trong lòng. Khổng Nghị Phủ còn có tên là Khổng Bình Trọng, người Tâm Kiềm, Lâm Giang, cùng với anh là Văn Học (Kinh Phủ), cha là Vũ Trọng (Thường Phủ) đều có tiếng về văn học được gọi chung là “Thanh Giang tam Khổng”. Khổng Nghị Phủ đậu tiến sĩ năm Trị Bình, khoảng năm Nguyên Hựu làm bí thư thừa, tập hiền hiệu lý, khoảng năm Thiêu Thánh bị biếm về Hàng Châu, sau lại đổi đến Thiều Sơn. Huy Tông lên ngôi, được cử làm hình ngục Vĩnh Hưng, tri Khánh Châu. Khi lại dấy lên việc tranh cãi bè cánh, cuối cùng vì việc này bị bãi chức.
[1] Đây chỉ Mao Bút. Mao Dĩnh truyện của Hàn Dũ chép vua Tần sai Mông Điềm cho Mao tắm gội rồi phong làm chủ Quản Thành, gọi là Quản Thành tử.
[2] Theo Hậu Hán Ban Siêu truyện, người xem tướng từng nói về ban Siêu “hàm én, trán hổ, bay mà ăn thịt, đây là tướng hầu có đất vạn dặm”. Sau này, Ban Siêu gác bút tòng quân, lập công ở Tây Vực, quả nhiên được phong hầu.
[3] Chỉ đồng tiền. Tấn thư, Ẩn dật truyện: “Lỗ Bao Tiền thần luận nói hình thể của đồng tiền, có tượng của trời đất, trong vuông ngoài tròn… thân như anh em, tên chữ là Khổng Phương”. Hai câu này đùa Khổng Nghị Phủ có tài, song khó được hưởng vinh hoa phú quý.
[4] Bách nhất thư của Ứng Cử nói: “Văn chương bất kinh quốc, khuông kiệp vô tận thư” (Văn chương không điều hành được đất nước, trong sọt trong hòm lúc nào cũng đầy sách).
[5] Đều là tên quan chức. Nhan thị gia huấn, Miễn học thiên chép thời kì toàn thịnh của triều Lương, con em nhà quyền quý, phần nhiều không có chân tài, thực học lại làm những chức như Bí thư lang, Trước tác lang, đến nỗi lúc bấy giờ có những câu ngạn ngữ như: “Thượng xa bất lạc tắc trước tác, Thể trung hà như tức bí thư” (Lên xe không rơi xuống là quan trước tác, Thể trạng chẳng ra gì cũng là quan bí thư) để châm chọc. Hai câu này nói mình làm quan nhưng không làm nên việc gì, trên thực tế là để châm biếm cuộc sống vất vả của quan trường lúc bấy giờ.
[6] Nay là ngoại ô thành phố Nam Xương, cách Phân Ninh (nay là Tu Thuỷ, Giang Tây) không xa, là quê hương của tác giả.