25/04/2024 20:14Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 18/04/2015 11:34
Nguyên tác
飄飄西極馬，
來自渥窪池。
颯飁寒山桂，
低徊風雨枝。
我聞龍正直，
道屈爾何為。
且有元戎命，
悲歌識者知。
官聯辭冗長，
行路洗欹危。
脫劍主人贈，
去帆春色隨。
陰沉鐵鳳闕，
教練羽林兒。
天子朝侵早，
雲台仗數移。
分軍應供給，
百姓日支離。
黠吏因封己，
公才或守雌。
燕王賈駿骨，
渭老得熊羆。
活國名公在，
拜壇群寇疑。
冰壺動瑤碧，
野水失蛟螭。
入幕諸彥集，
渴賢高選宜。
騫騰坐可致，
九萬起於斯。
復進出矛戟，
昭然開鼎彝。
會看之子貴，
歎及老夫衰。
豈但江曾決，
還思霧一披。
暗塵生古鏡，
拂匣照西施。
舅氏多人物，
無慚困翮垂。
Phiên âm
Phiêu phiêu tây cực mã.
Lai tự Ốc Oa trì.
Táp tập hàn sơn quế,
Đê hồi phong vũ chi.
Ngã văn long chính trực,
Đạo khuất nhĩ hà vi.
Thả hữu nguyên nhung mệnh,
Bi ca thức giả tri.
Quan liên từ nhũng trưởng,
Hành lộ tẩy y nguy.
Thoát kiếm chủ nhân tặng,
Khứ phàm xuân sắc tuỳ.
Âm trầm thiết phượng khuyết,
Giáo luyện vũ lâm nhi.
Thiên tử triều xâm tảo,
Vân đài trượng số di.
Phân quân ứng cung cấp,
Bách tính nhật chi li.
Hiệt lại nhân phong kỷ,
Công tài hoặc thủ thư
Yên vương cổ tuấn cốt[1],
Vị lão[2] đắc hùng bi.
Hoạt quốc danh công tại,
Bái đàn quần khấu nghi.
Băng hổ động dao bích,
Dã thuỷ thất giao ly.
Nhập mạc chư ngạn tập,
Khát hiền cao tuyển nghi.
Yên đằng toạ khả trí,
Cửu vạn khởi ư tư.
Phục tiến xuất mâu khích,
Chiêu nhiên khai đỉnh di.
Hội khan chi tử quý,
Thán cập lão phu suy.
Khởi đán giang tằng quyết,
Hoàn tư vụ nhất phi.
Ám trần sinh cổ kính,
Phất hạp chiếu Tây Thi[3].
Cữu thị đa nhân vật,
Vô tàm khốn cách thuỳ.Dịch nghĩa
Vù vù con ngựa gốc miền cực tây,
Tới từ ao Ốc Oa.
Cây quế nơi núi lạnh bị gió thổi kêu lật phật,
Gió mưa làm cành rủ sát đất.
Tôi nghe nói tính rồng vốn ngay thẳng,
Nay đạo tới chỗ cùng cực của nó rồi, ông tính sao đây?
Trước kia là một người cầm đầu ra lệnh,
Khi có giọng ca buồn là người bén nhạy biết ngay.
Dính tới việc quan nên từ bỏ những cái phiền phức,
Để người đi không bị vướng mắc.
Chủ nhân rút kiếm ra đưa tặng,
Cánh buồm ra đi còn tuỳ ở sắc mùa xuân.
Lụi đụi nơi kinh đô kiên cố,
Huấn luyện các chàng trai trong đội ngự vệ.
Vào chầu nhà vua từ khi tảng sáng,
Phải rời dọn nghi trượng trong đài Mây.
Cắt đặt lính canh gác,
Hàng ngày lo lắng đến đủ thứ cho trăm họ.
Là một viên lại khôn khéo là phải lo phòng thân,
Cái tài trong việc điều hành là nhún nhường.
Vua nước Yên thu mua xương ngựa giống,
Ông già nơi sông Vị được coi là giống beo, gấu.
Giúp nước tên ông còn đó,
Khi ông được đề cử giữ chức thì bọn giặc nghi ngờ tài ông.
Tấm lòng trong sáng lung linh như ngọc biếc,
Nước nơi ruộng làm rồng phải bỏ đi.
Các người tài tụ tập dưới trướng,
Các người hiền được tuyển chọn kĩ càng.
Ngồi một chỗ mà những người đó nhảy ù tới,
Thu thập được số nhiều tới chín vạn cũng là nhờ ở bí quyết này.
Rồi dáo mác lại vung ra trận,
Hiển nhiên là mở đầu cho việc ghi tên trên vạc, đỉnh.
Mừng được thấy ông trở nên người cao quý,
Rồi tôi than tới thân tôi già yếu.
Sông kia há không hề tràn sao,
Chỉ nghĩ rằng mây mù mong tiêu tán.
Nơi gương cũ bụi bám đầy,
Lau hộp đi, hình Tây Thi lại hiện rõ.
Dòng họ của cậu có đông người tài,
Nên dù có bị rã cánh, cũng chẳng nên buồn lòng.Bản dịch của Phạm Doanh
Vù vù ngựa phóng vùng tây cực,
Ao Ốc Oa tức tốc về đông.
Quế núi lạnh cứ cuốn tung,
Cành bị mưa gió làm cong thấp tè.
Giống rồng, tôi được nghe thẳng tính,
Đạo suy rồi ông định làm sao.
Nguyên nhung ban lệnh từ lâu,
Bậc hiểu biết nhận rõ câu ca buồn.
Việc quan bỏ cái phiền nhiễu bớt,
Để người đi giảm sút nguy cơ.
Chủ nhân rút kiếm đưa cho.
Lá buồm giương cánh còn chờ gió xuân.
Kinh đô chốn âm thầm kiên cố,
Lo luyện rèn đội vũ lâm quân.
Chầu vua sớm phải cắt phân,
Đài mây nghi trượng thêm phần phải lo.
Chia quân gác sao cho đủ số,
Chuyện vặt vãnh trăm họ lo toan.
Viên lại khôn giữ lấy thân,
Tài lo việc nước hãy nên nhún nhường.
Vua nước Yên mua xương ngựa giống,
Cụ sông Vị được đúng gấu beo.
Cứu nước tên ông được nêu,
Cử ông mà giặc có điều chẳng tin.
Lòng trong sáng ánh lên ngọc biếc,
Nước ruộng nào giữ được rồng thiêng.
Thu nhận người giỏi dưới quyền,
Vì đức nên chọn người hiền đúng nơi.
Nhảy nhót dù cho ngồi cũng tới,
Họp đông người cũng bởi điều này.
Vung dáo mác tiến tới ngay,
Rõ ràng đỉnh vạc từ rày ghi tên.
Được thấy ông trở nên quí hiển
Than lão này đã đến lúc tàn.
Sông kia há chẳng từng tràn,
Những mong mây khói chóng tan cho rồi.
Bụi dơ bám ở nơi gương cũ,
Lau hộp, Tây Thi lộ bên trong.
Dòng họ cậu người tài đông,
Dù có lỡ bước cũng đừng tủi thân.
(Năm 766)
[1] Thời Chiến Quốc, Quách Ngỗi 郭隗 lấy chuyện cổ tích nói về người bỏ nhiều vàng bạc ra để mua xương các con ngựa giống tốt đã chết để khuyến khích vua nước Yên chiêu tập kẻ hiền trong thiên hạ.
[2] Lã Vọng tức Khương Tử Nha, một người hiền đã giúp vua Chu Văn Vương. Vua Chu Văn vương trù tính đi săn, quan trông coi việc bói toán nói: “Săn mé đông sông Vị, sẽ được lợi lớn, không giống long không giống ly, không giống hổ không giống bi, bói được công hầu, trời cho ngươi để làm tướng, giúp đỡ ngươi đến cường thịnh, thi hành tới ba vua.” Vua ăn chay ba ngày, đi săn vùng sông Vị, gặp Khương Tử Nha ngồi trên bãi cỏ đang thả câu.
[3] Người đẹp nước Việt thời Xuân Thu, được Phạm Lãi dùng làm mỹ nhân kế để diệt nước Ngô.