Ký Hoàng Cơ Phục

寄黃幾復

Bài này tuyển từ Sơn Cốc tập quyển 9, bản Tứ khổ toàn thư. Bấy giờ tác giả làm giám Đức Châu (nay thuộc Sơn Đông), nhớ đến bạn ở nơi xa nghìn dặm, cảm khái muôn phần, nên gửi thư tỏ bày nỗi nhớ. Tác giả thích dùng điển cố, bài thơ này có thể nói là “không một chữ nào không có gốc gác” song không cứng nhắc, có chỗ vì dùng điển cố linh hoạt khiến nội hàm câu thơ phong phú, lấy cũ làm mới, vận dụng việc xưa vào luật, nên bài này biểu hiện đầy đủ đặc sắc thơ của nhà thơ họ Hoàng. Hoàng Cơ Phục tên là Giới, người Nam Xương (nay thuộc Giang Tây), chơi với tác giả từ hồi niên thiếu, lúc này đang làm tri huyện Tứ Hội (nay thuộc Quảng Đông).

[1] Dùng hoá giải lời Sở Tử hỏi Tề Hoàn Công: “Quân xử Bắc hải, quả nhân xử Nam hải” (Nhà vua ở Bắc hải, còn quả nhân ở Nam hải - Tả truyện). Đức Châu và Tứ Hội đều ở bên biển, nhà thơ dùng Bắc hải, Nam hải thay vào, một là để từng chữ có xuất xứ, hai là đều dùng chữ hải càng tỏ ra xa nhau vời vợi biển trời mênh mang.
[2] Hán thư, Tô Vũ truyện có việc chân nhạn đưa thư, lại còn tương truyền nhạn đến Hành sơn thì dừng lại, đỉnh núi đó gọi là Hồi Nhạn phong, cho nên việc chân nhạn đưa thư không thành.
[3] Tả truyện, Định Công thập tam niên nói: “Tam chiết quăng tri vi lương y” (Ba lần gãy cánh tay biết là lương y). Ý nói một người khi đã bị gãy tay ba lần sẽ trở thành lương y vì người đó đã có nhiều kinh nghiệm chữa và chăm sóc bệnh nhân. Ở đây tác giả dùng chữa bệnh ví như việc điều khiển công việc đất nước. Cho là Hoàng Cơ Phục đã giỏi “chữa bệnh” tức là có tài trị quốc cứu dân không cần phải gãy tay ba lần.
[4] Ý nói đọc nhiều sách mà chỉ làm một chức tri huyện, chìm đắm mãi nơi đất phương nam nhiều sơn lam chướng khí, tỏ nỗi tiếc tài của bạn.