06/05/2024 19:08Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Trần
Đăng bởi Vanachi vào 21/04/2006 16:49
Nguyên tác
歲晚天寒客易悲，
騷人何必怨江蘺。
西風籬落菊殘後，
夜雨湖山雁斷時。
老景逼人侵亹亹，
秋光戀我去遲遲。
薇垣清夢頭將白，
正恐蓴鱸每負期。
Phiên âm
Tuế vãn thiên hàn khách dị bi,
Tao nhân hà tất oán giang ly[1].
Tây phong ly lạc cúc tàn hậu,
Dạ vũ hồ sơn nhạn đoạn thì.
Lão cảnh bức nhân xâm vỉ vỉ,
Thu quang luyến ngã khứ trì trì.
Vi viên[2] thanh mộng đầu tương bạch,
Chính khủng thuần lư[3] mỗi phụ kỳ.Dịch nghĩa
Năm tàn trời rét, lòng khách dễ sinh sầu thương,
Nhà thơ hà tất phải oán trách cỏ Giang ly.
Sau khi hoa cúc tàn bên bờ giậu trước làn gió tây,
Là lúc bóng nhạn mất hút nơi khoảng núi hồ trong cảnh mưa đêm.
Cảnh già bức bách người, cứ lấn tới xồng xộc,
Ánh thu luyến tiếc ta, trôi đi chầm chậm.
Xong giấc mộng ở chốn Vi viên thì đầu sắp bạc,
Chính là lúc do lỡ hẹn “rau thuần cá vược”.Bản dịch của Hoàng Khôi
Năm cuối càng buồn nỗi biệt ly,
Tao nhân hà tất oán giang ly.
Cúc tàn bên dậu hơi may thoảng,
Mưa tối qua non tiếng nhạn nghe.
Dục khách vội vàng hơi lạnh tới,
Nhớ ta chầm chậm ánh thu đi.
Hoa vườn mơ mộng đầu e bạc,
Chính sợ thuần lư lại quá kỳ.
Tiểu chú: “Sở từ: Hỗ giang ly dữ bích chỉ hề” 楚詞﹕扈江離與碧芷兮 (Sở từ có câu: Theo giang ly cùng bích chỉ).
[1] Một thứ cỏ thơm. Khuất Nguyên (340 TrCN – 278 TrCN) bị vua Sở bãi chức, buồn rầu viết thiên Ly Tao trong đó có câu: “Hỗ giang li dữ tích chỉ hề, Nhân thu lan dĩ vi bội” 扈江離與辟芷兮，紉秋蘭以為佩 (Giắt cỏ giang li và tích chỉ hề, Kết hoa thu lan để đeo). Theo ông, nếu vua hiền thì cỏ thơm mọc đúng chỗ, tức người tài được sử dụng xứng đáng. Ở đây tác giả chấp nhận việc cỏ thơm mọc nhầm nơi, không oán hận gì.
[2] Chỉ toà Tử vi (toà Trung thư) nơi tác giả làm việc vào cuối thời Trần. Đến thời Hồ, theo bố trí của vua mới, ông bị rời toà Trung thư chuyển sang Viện hàn lâm với chức Hàn lâm học sĩ và sau đó là Đại lý tự với chức Đại lý tự khanh.
[3] Rau rút và cá vược, cá mè. Dẫn tích Trương Hàn 張翰 đời Tấn làm quan ở Lạc Dương thấy mùa thu trở gió, nhớ đến thức ăn, rau thuần, cá lư ở quê nhà, liền từ quan về quê, sau người ta dùng từ này để chỉ việc lui quan.