20/05/2024 22:48Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể); Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Minh
Đăng bởi tôn tiền tử vào 04/02/2019 22:14
Nguyên tác
飛來五色鳥，
自名為鳳凰。
千秋不一見，
見者國祚昌。
饗以鐘鼓坐明堂。
明堂饒梧竹，
三日不鳴意何長。
晨不見鳳凰，
鳳凰乃在東門之陰啄腐鼠，
啾啾唧唧不得哺。
夕不見鳳凰，
鳳凰乃在西門之陰媚蒼鷹，
願爾肉攫分遺腥。
梧桐長苦寒，
竹實長空饑。
眾鳥驚相顧，
不知鳳皇是欽䲹。
Phiên âm
Phi lai ngũ sắc điểu,
Tự danh vi phụng hoàng.
Thiên thu bất nhất kiến,
Kiến giả quốc tộ xương.
Hưởng dĩ chung cổ toạ minh đường.
Minh đường nhiêu ngô trúc,
Tam nhật bất minh ý hà trường.
Thần bất kiến phụng hoàng,
Phụng hoàng nãi tại đông môn chi âm trác hủ thử[1],
Thu thu tức tức bất đắc bộ.
Tịch bất kiến phụng hoàng,
Phụng hoàng nãi tại tây môn chi âm mỵ thương ưng,
Nguyện nhĩ nhục quắc phân di tinh.
Ngô đồng trường khổ hàn,
Trúc thực trường không cơ.
Chúng điểu kinh tương cố,
Bất tri phượng hoàng thị Khâm Phi.Dịch nghĩa
Một con chim ngũ sắc bay đến
Tự xưng tên là phượng hoàng
Nghìn năm không trông thấy một lần
Nó xuất hiện vận nước sẽ thịnh
Thết có chuông trống ngồi nơi minh đường
Quanh minh đường có ngô đồng và trúc
Ba ngày không hót, ý sao sâu xa
Buổi sáng không thấy phượng hoàng
Phượng hoàng đang chui vào bóng mát cửa đông ăn chuột thối
Kêu lên choc chóc vì không no
Buổi chiều không thấy phượng hoàng
Phượng hoàng chui vào bóng mát cửa tây nịnh ưng xanh:
Mày cho ta một ít thịt thừa
Đậu trên ngô đồng có mà rét mãi
Còn ăn mầm trúc thì cứ mà đói hoài
Các chim khác kinh sợ nhìn nhau
Không biết phượng hoàng là Khâm PhiBản dịch của Lê Xuân Khải
Chim ngũ sắc từ đâu bay tới
Tự xưng mình tên gọi phượng hoàng
Nghìn năm một thấy cũng không
Nước nào vận thịnh mới mong có lần
Ngồi minh đường thết ngân chuông trống
Quanh minh đường sẵn giống trúc, ngô
Ba ngày không hót nhỏ to
Bỗng vào một sáng phượng mò đi ra
Ngoài cửa đông nơi xa bóng mát
Chuột thối ăn đói cất tiếng kêu
Buổi chiều chẳng thấy phượng đâu
Cửa tây bóng mát nịnh chào ưng xanh:
“Thịt mong ngươi thừa dành cho ít
Trên ngô đồng chịu rét khổ sao
Ăn măng trúc ruột đói cào”
Các chim thấy lạ nhìn nhau biết gì
Phượng hoàng lại hoá Khâm Phi
Khâm Phi là nhân vật trong thần thoại cổ đại, bị thiên đế sư tử hoá thành cá ưng. Theo Sơn hải kinh - Tây Sơn kinh: Hình dáng nó như chim đại bàng nhưng có vằn đen, đầu trắng mỏ đỏ, móng hổ, tiếng như chim hộc. Bài thơ này mô tả một con chim mạo xưng là phượng hoàng, ngồi chễm chệ nơi điện đường, song không có một chút bản lĩnh, chỉ biết nấp trong bóng mát “mổ chuột thối”, “nịnh ưng xanh”, nhằm châm chọc tể tướng đương thời, dối đời ăn cắp tiếng tăm là Nghiêm Tung 嚴嵩.
[1] Điển từ Trang Tử: Ưng xanh đang ăn chuột rữa, thấy phượng hoàng bay qua, ưng sợ phượng cướp mất mồi của mình, ngửng đầu giận quát.