09/05/2024 11:40Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 23/03/2024 17:10
Nguyên tác
簪釵一擲事弓刀，
國恥家讎誓不抛。
奇氣千秋難妣妹，
戰功終古唱英毫。
鴻龐統紀何訪揭，
馬革才猷未更高。
世局幾回成敗夢，
雄風猶沸喝江濤。
Phiên âm
Trâm thoa nhất trịch sự cung đao,
Quốc sỉ gia thù thệ bất phao.
Kỳ khí thiên thu nan tỷ muội,
Chiến công chung cổ xướng anh hào.
Hồng Bàng[1] thống kỷ hà phỏng yết,
Mã cách[2] tài du vị cánh cao.
Thế cục kỷ hồi thành bại mộng[3],
Hùng phong do phất Hát giang[4] đào.Dịch nghĩa
Vứt trâm thoa đi, theo đòi nghiệp cung đao,
Thề không quên nỗi nhục của nước, và mối thù nhà.
Khí phách ngàn thu, khó ai hơn hai chị em Bà,
Chiến công từ xa xưa vẫn cổ vũ anh hùng hào kiệt.
Rường mối Hồng Bàng há chẳng gánh vác đó sao?
Da ngựa bọc thây cùng tài thao lược, chẳng cao hơn được.
Đã bao lần thế cuộc thành bại đều chỉ là giấc mộng,
Gió hào hùng vẫn cuộn sục sôi nước sông Hát.Bản dịch của Đinh Tú, Vũ Thế Khôi
Ném bỏ trâm thoa luyện kiếm cung,
Thù nhà nợ nước nặng bên lòng.
Ngàn thu khí phách em như chị,
Muôn thuở anh hào ngợi chiến công.
Rường mối Hồng Bàng đà gánh vác,
Lược thao họ Mã há so cùng.
Sự đời thành bại xem như mộng,
Sông Hát còn sôi sục sóng hùng.
Nguyên chú: “Thỉnh cải thập tam tự” 請改十三字 (Xin sửa lại 13 chữ). Đông Tác tiến sĩ Nguyễn Văn Lý là người điểm duyệt tập thơ này, đã đề nghị sửa 13 chữ.
Tiêu đề có bản chép là Quá Trưng Nhị miếu (Qua đền thờ Hai Bà Trưng).
Đền thờ Hai Bà Trưng hiện ở phường Đồng Nhân, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Tại sân đền còn bia đá lớn dựng trên lưng rùa, văn bia đề “Trưng Vương sự tích bi ký, do Vũ Tông Phan soạn tháng 5 năm 1840”, nội dung chính trùng với ý bài thơ.
[1] Theo truyền thuyết là họ đầu tiên làm vua ở đất Việt; vua thứ nhất là Kinh Dương Vương.
[2] Lấy điển tích trong câu “Mã cách lý thi”. Mã Viện danh tướng nhà Hán thường nói “Kẻ đại trượng phu nên chết giữa trận, lấy da ngựa bọc thây”, để tỏ cái dũng khí của kẻ nam nhi.
[3] Ý chỉ việc làm của kẻ trượng phu không thể lấy việc thành bại mà bàn luận. Nên việc làm của Hai Bà càng không nên lấy thành bại mà bàn luận.
[4] Là chỗ sông Đáy gặp sông Hồng ở Hát Môn (nay thuộc huyện Phúc Thọ, thành phố Hà Nội). Hai Bà bị Mã Viện đánh bại, nhảy xuống sông tự vẫn ở đây. Nay vẫn còn đền thờ Hai Bà.