17/05/2024 02:50Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 17/04/2024 21:25
Nguyên tác
得志年償失志年，
科途叨忝在人先。
捷音飛達春庭遠，
行色攜將棣萼聯。
家學淵源關素養，
鄉書印券得真傳。
丈夫當勵題橋志，
隨處江山候錦旋。
Phiên âm
Đắc chí niên thường thất chí niên,
Khoa đồ thao thiểm tại nhân tiên.
Tiệp âm phi đạt xuân đình[1] viễn,
Hành sắc huề tương lệ ngạc[2] liên.
Gia học uyên nguyên quan tố dưỡng,
Hương thư ấn khoán[3] đắc chân truyền.
Trượng phu đương lệ đề kiều chí[4],
Tuỳ xứ giang sơn hậu cẩm tuyền[5].Dịch nghĩa
Năm đắc chí bù vào năm thất chí,
Đường khoa danh thẹn được đứng trước người.
Tin thi đỗ bay xa tới nhà xuân,
Trên đường đi nắm tay tình lệ ngạc.
Nguồn gốc nếp học gia đình nhờ tu dưỡng hàng ngày,
Khoán ước thi đỗ trường hương được truyền lại đúng chỗ.
Trượng phu nên cố gắng trau dồi cái chí để viết chữ trên cầu,
Non sông khắp nơi chờ người mặc áo gấm về làng.
Tân Mão là năm 1771. Em trai thứ hai tức Phan Huy Thự, con trai thứ hai Phan Huy Cận, lúc này mới 19 tuổi, năm Kỷ Hợi (1779) thi hội trúng tam trường. Lúc đầu được trao chức Tự thừa, năm Đinh Mùi (1787) được cử làm Hiến sát phó sứ. Mùa hạ năm Tân Hợi (1791) thời Tây Sơn về trú ở xã Bảo Triện, Kinh Bắc, bị kẻ cướp giết hại, mới 39 tuổi.
[1] Nhà xuân, như “xuân huyên” hay “xuân đường”. Theo sách Trang Tử, có loại cây xuân lấy tám ngàn năm là một mùa xuân, lấy tám ngàn năm làm một mùa thu. Sau, người ta dùng từ này để chúc thọ cha, rồi chuyển nghĩa thành từ để chỉ người cha.
[2] Chữ xuất xứ trong thơ Đường lệ trong Kinh thi, nói về tình cảm anh em thân thiết.
[3] Khoán ước thi đỗ. Khoán ước là lời giao hẹn. Những nhà cha con, ông cháu nối nhau thi đỗ, người ta gọi là nhà có khoán ước thi đỗ.
[4] Sách Thành đô ký có chép: “Tư Mã Tương Như khi đi qua cầu Thăng Tiên đề ở cột cầu rằng: Nếu không được cưỡi xe bốn ngựa kéo (ý nói phú quý) thì không qua cầu này nữa”.
[5] Áo gấm về làng, ý nói được vinh hiển, trở về quê hương.