Hồi 08

[1] Ăn chơi phóng đãng bất chính.
[2] Do chữ thanh lâu, là cái lầu sơn mầu xanh. Chữ thanh lâu nguyên chỉ lầu ở của phái quyền quý hay vua chúa, hoặc chỉ lầu ở của mỹ nhân. Về sau thanh lâu mới có nghĩa là nhà hát, nhà điếm.
[3] Thuộc loại gái điếm gái làng chơi.
[4] Chuyện cổ tích: Một người lấy mạt cưa làm cám, đợi lúc nhá nhem tối, đem ra chợ bán, lại gặp một người đem mướp đắng giả làm dưa chuột ra bán. Hai người bán lẫn cho nhau, thế là bợm lại mắc bợm. Đây nói Mã Giám Sinh và Tú Bà cùng là phường bịp.
[5] Mua những con gái ở các nơi về làm gái điếm. Phấn và hương là hai thứ nữ giới dùng để trang điểm, nên mượn để chỉ chung nữ giới.
[6] Ý nói đã thành nề nếp, đã quen nghề.
[7] Kẻ chợ, tức nơi thành thị, đô hội. Khắp chợ thì quê: lối nói cổ, có nghĩa là khắp chợ cùng quê, khắp vùng kẻ chợ đến miền thôn quê.
[8] Mượn tiếng là tìm nàng hầu vợ lẽ để về hầu hạ.
[9] Dạy nghề làm gái điếm kiếm tiền.
[10] Nguyên nghĩa là óng ả xinh tươi để chỉ người phụ nữ đẹp.
[11] Mưu mẹo lừa dối.
[12] Như nói vành, đã mắc vào vành không ra được nữa.
[13] Đón dâu.
[14] Đây mượn câu tục ngữ “Cờ đến tay ai, người nấy phất” để nói ý nghĩ của Mã: Kiều đã vào tay mình rồi muốn làm gì thì làm.
[15] Vẻ mặt đẹp như ngọc.
[16] Khúc lòng.
[17] Câu này do chữ “nhất tiếu thiên kim”: một nụ cười của người đẹp đáng giá nghìn vàng.
[18] Tức phá trinh tiết của Kiều.
[19] Chỉ con gái các nhà quý phái.
[23] Câu này ý nói đào tiên đã tới tay thì vin cành bẻ phắt đi cho thoả sự đời (tức là làm ngay cái việc “nước trước bẻ hoa” ở trên).
[20] Như nói trong cõi đời, ở đời.
[21] Mấy người.
[22] Biết giá trị của hoa. Ý nói bọn làng chơi đã dễ mấy người phân biệt được gái tân với gái mất tân.
[23] Theo sách “Bắc lý chi”, gái thanh lâu tiếp khách xong, lại lấy nước vỏ lựu máu mào gà sống để rửa, giả làm gái còn tân để đánh lừa khách chơi.
[24] Dùng cách sửa chữa làm như còn nguyên vẹn.
[25] Những người còn trẻ tuổi mà khờ dại, đây chỉ những khách chơi không sành sỏi.
[26] Một thứ hoa nở về mùa xuân đầu hạ, hoa mầu vàng nhạt rất đẹp.
[27, 28] Ngọc, hương: ngọc đẹp, hương thơm, ví với người đẹp.
[29] Do chữ hoa chúc: đuốc hoa, nến hoa.
[30] Bỏ đời sống, tức tự tử.
[31] Chỉ cha mẹ. Ý nói: Một mình thì tự tử chẳng sao, nhưng còn cha mẹ thì làm thế nào?
[32] Tìm đến căn nguyên, gốc rễ của sự việc.
[33] Nới ra. Nỗi lòng của Kiều lúc trước như bị bóp nghẹt, nay nghĩ đi nghĩ lại, thấy nới dần ra.
[34] Một lần chết. Kiều nghĩ chóng hay chậm, cũng một lần chết, nếu bây giờ nàng chết đi tất liên luỵ đến cha mẹ.
[35] Gáy ầm ỹ, dồn dập. Chữ “sôi” có hàm ý giục giã.
[36] Chòi canh về sáng.
[37] Tiếng tù và thổi lúc sớm tinh sương.
[38] Đứt ruột có nghĩa đau đớn quá (như dứt từng khúc ruột). Phân kỳ: chia đường, chia lìa mỗi người mỗi ngả như nói “chia tay”.
[39] Vó ngựa (câu: ngựa non đang sức lớn). Những chữ “khấp khểnh”, “ghập ghềnh” vừa tả con đường đi gồ ghề khó khăn, vừa ngụ ý thân thế Kiều đã long đong vất vả ngay từ lúc bước chân ra đi...
[40] Đời Tần, Hán, người ta chia đường ra từng cung, cứ năm dặm là một cung ngắn, có một cái quán, gọi là “đoản đình” (quán ngắn) mười dặm là một cung dài, lại có một cái quán nữa gọi là “trường đình” (quán dài). Tục cổ, chủ thường tiễn khách ra khỏi mười dặm đường làm tiệc tiến hành ở trường đình rồi mới trở về.
[41] Chỉ Vương ông và Mã Giám Sinh.
[42] Đây có nghĩa là con gái ít tuổi, ngây thơ.
[43] Dùng dằng, do dự, khi Mã vào trong phòng Kiều thì do dự mà khi ở phòng ra thì vội vàng.
[44, 45] Thầy, tớ: chỉ Mã và bọn tôi tớ Mã.
[46] Tuần rượu, mỗi chén rượu đôi bên cùng uống cạn là một tuần.
[47] Chén khuyên mời, đây là chén rượu tiến.
[48] Nó, hắn, y, thổ âm Nghệ Tĩnh đây chỉ Mã.
[49] Trước yên ngựa của Mã.
[50] Ý nói Kiều còn yếu ớt thơ dại, ví như cây liễu yếu cây đào non.
[51] Do chữ hải giác thiên nhai: góc biển cả, chỗ cùng nận bầu trời ý nói xa xôi hết sức.
[52] Tầm: một đơn vị đo lường cổ của Trung Quốc, dài tám thước. Nghìn tầm: 8000 thước, nghĩa bóng là cao lắm!
[53] Tùng là cây thông, một thứ cây cao lớn, thân thẳng và cứng cáp, mùa đông lá cây vẫn xanh tươi, trong văn cổ, thường dùng để tượng trưng cho người trượng phu. Quân là cây trúc, dóng thẳng đốt ngang, thân rỗng mà không cong queo, thường dùng để tượng trưng cho người quân tử.
[54] Tức che chở cho khỏi tuyết sương.
[55] Dây sắn, một loại day phải leo bám vào những cây to, người ta thường nói “cát đằng” “cát luỹ” hay “sắn bìm” để chỉ người vợ thiếp.
[56] Ý nói số trời mầu nhiệm đã buộc sợi “xích thằng”.
[57] Gương mặt trời, mặt trăng. Chữ “gương” hàm ý soi tỏ tội lỗi. Dao quỷ thần: gươm dao của quỷ thần, hàm ý trừng phạt. Ý Mã nói: nếu sau này ăn ở không thuỷ chung, sẽ có trời soi tỏ tội lỗi và bị quỷ thần trừng phạt.
[58] Tả xe Kiều đi mau lẹ, vội vã.
[59] Tức trông với theo một cái gì đó đã đi xa.
[60] Trắng phau, trắng xoá.
[61] Váng sương bám trên mặt cầu buổi sớm mai.
[62] Những đám mây ở những nơi rừng núi. Câu này tả cảnh cuối thu, bắt đầu sang đông.
[63] Hơi gió heo may.
[64] Bầu trời cao ngất mà tạnh ráo.
[65] Mù mịt xa khơi.
[66] Kiều thấy trăng mà nhớ đến cái “vầng trăng” đêm nào đã chứng kiến cuộc thề nguyện của hai người.
[67] Rừng cây mùa thu có những lá úa màu đỏ xen giữa từng lá mùa xanh.
[68] Sớm hôm, chỉ sự sớm hôm chăm sóc thăm hỏi cha mẹ.