10/05/2024 08:30Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 15/03/2024 20:38
Nguyên tác
九重廑念裕民圖，
錢貨流通竹白爐。
人在橋頭呼送炭，
火從沙上出蚨蝣。
層層煙爪龍珠寺，
浩浩泉流馬頸湖。
歲月方圓公課足，
腰瀍何必上揚州。
Phiên âm
Cửu trùng cận niệm dụ dân đồ,
Tiền hoá lưu thông Trúc Bạch lô.
Nhân tại kiều đầu hô tống thán,
Hoả tòng sa thượng xuất phù du[1].
Tằng tằng yên trảo Long Châu[2] tự,
Hạo hạo tuyền lưu Mã Cảnh[3] hồ.
Tuế nguyệt phương viên công khoá túc,
Yêu triền[4] hà tất thướng Dương Châu[5].Dịch nghĩa
Trên cửu trùng (nhà vua) tính kế cho dân đầy đủ,
Đồng tiền lưu thông trong nước từ lò Trúc Bạch.
Người trên đầu cầu gọi than đưa tới,
Lửa từ trên cát tung đàn ve bay.
Lớp lớp khói phủ lên chùa Châu Long,
Mênh mông suối chảy vào hồ Cổ Ngựa.
Năm tháng vuông tròn, thuế công nạp đủ,
Lưng đeo tiền hà tất phải lên Dương Châu.Bản dịch của Phạm Trọng Chánh
Cửu trùng tính kế đủ cho dân,
Trúc Bạch lưu thông tiền đúc đồng.
Người gọi đầu cầu than tới bến,
Lửa soi trên cát đàn ve tung.
Châu Long lớp lớp chùa lên khói,
Cổ Ngựa mênh mông hồ nước tuôn.
Năm tháng vuông tròn công thuế nạp,
Lưng tiền hà tất đến Châu Dương.
Cạnh hồ Trúc Bạch có làng Ngũ Xã là nơi nổi tiếng về nghề đúc đồng, thờ tổ nghề đúc đồng thiền sư nhà Lý là Nguyễn Minh Không, ngày xưa có lò đúc tiền của các triều đại.
[1] Sách Dậu Dương tạp trở chép: Con thanh phù hình dáng giống hệt như con ve nhưng lớn hơn. Lưu thần ký còn chép: Ở phương nam có giống sâu tên là thanh phù lớn như con tằm, bắt được con nó thì mẹ nó lập tức bay đến, lấy máu mẹ nó bôi vào tiền được 81 đồng, lấy máu con nó bôi vào tiền được 81 đồng. Mỗi khi mua hàng hoạc dùng tiền mẹ trước, hoặc dùng tiền con trước, tiền đi xa đều lại trở về, cứ luân chuyển mãi không thôi. Đời sau nhân điển cố này nên mới gọi đồng tiền là thanh phù.
[2] Gần chợ Châu Long ngày nay.
[3] Ở vùng Hàng Than ngày nay.
[4] Ngày xưa tiền đồng có lỗ, xỏ thành xâu, mang trên lưng. Phú ông đi chợ có hầu tớ vác tiền giùm. Lính tráng thì lương “ba cọc ba đồng”, phát tiền sắp trên ba cây cọc nhỏ, ba cây cọc là ba đồng.
[5] Thương Nghệ tiểu thuyết chép: Có bốn người khách chơi với nhau, mỗi người đều nói lên chí nguyện mình. Người thứ nhất nói: Muốn làm quan thứ sử đất Châu Dương. Người thứ hai nói: Muốn có nhiều tiền. Người thứ ba nói: Muốn cỡi hạc bay lên trời! Người thứ tư nói: Muốn đeo trên lưng 10 vạn quan tiền, rồi cưỡi hạc bay tới Châu Dương làm thứ sử (gồm cả ý nguyện ba người trên). Ý câu thơ nói lên tác dụng của đồng tiền rất lớn, nếu ai có tiền thì có thể thoả mãn ý muốn.