Tứ giao vị ninh tĩnh, Thuỳ lão bất đắc an. Tử tôn trận vong tận, Yên dụng thân độc hoàn? Đầu trượng xuất môn khứ? Đồng hành vị tân toan. Hạnh hữu nha xỉ tồn, Sở bi cốt tuỷ can. Nam nhi ký giới trụ, Trường ấp biệt thượng quan. Lão thê ngoạ lộ đề, Tuế mộ y thường đan. Thục tri thị tử biệt? Thả phục thương kỳ hàn. Thử khứ bất tất quy, Hoàn văn khuyến gia xan. Thổ Môn bích thậm kiên, Hạnh viên độ diệc nan. Thế dị Nghiệp Thành hạ, Tùng tử thời do khoan. Nhân sinh hữu ly hợp, Khởi trạch suy thịnh đoan? Ức tích thiếu tráng nhật, Trì hồi cánh trường than. Vạn quốc tận chinh thú, Phong hoả bị cương loan. Tích thi thảo mộc tinh, Lưu huyết xuyên nguyên đan. Hà hương vi lạc thổ, An cảm thượng bàn hoàn. Khí tuyệt bồng thất cư, Tháp nhiên tồi phế can.
Dịch nghĩa
Bốn phương chưa ổn định Thân về già cũng chẳng được yên Con cháu chết trận hết Một mình sống để làm gì? Quẳng gậy ra cửa đi Bạn đồng hành cũng lấy làm chua xót May hàm răng vẫn còn Thương nỗi tuỷ xương đã khô kiệt! Thân trai đã mặc đồ giáp trụ Vái dài từ biệt quan trên Vợ già lăn ra đường gào Hết năm rồi quần áo mỏng manh Ai ngờ đến lúc tử biệt Mà còn thương nhau rét! Lần này đi chắc chắn không trở về Vẫn còn nghe khuyên nhau cố ăn thêm Nơi Thổ Môn thành luỹ rất vững Thành Hạnh Viên cũng khó vượt qua Hình thế không giống như ở dưới thành Nghiệp Dù có chết cũng còn lâu Đời người có tan có hợp Kể gì tuổi trẻ hay già ? Nhớ lại đương thì trai tráng Băn khoăn rồi lại thở dài Muôn nước đều có chiến tranh đồn thú Lửa báo động bốc khắp núi gò Thây chất làm tanh hôi cây cỏ Máu chảy nhuộm đỏ sông ngòi đồng ruộng Còn quê hương nào là đất yên vui Mà còn dám chần chừ nữa? Dứt bỏ nơi ở tranh pheo này Rời rã như nát cả gan phổi!
垂老別 Thuỳ lão biệt
Cuộc chia ly lúc về già
四郊未寧靜， Tứ giao vị ninh tĩnh, Bốn phương chưa ổn định
垂老不得安。 Thuỳ lão bất đắc an. Thân về già cũng chẳng được yên
子孫陣亡盡， Tử tôn trận vong tận, Con cháu chết trận hết
焉用身獨完！ Yên dụng thân độc hoàn? Một mình sống để làm gì?
投杖出門去， Đầu trượng xuất môn khứ? Quẳng gậy ra cửa đi
同行為辛酸。 Đồng hành vị tân toan. Bạn đồng hành cũng lấy làm chua xót
幸有牙齒存， Hạnh hữu nha xỉ tồn, May hàm răng vẫn còn
所悲骨髓幹。 Sở bi cốt tuỷ can. Thương nỗi tuỷ xương đã khô kiệt!
男兒既介冑， Nam nhi ký giới trụ, Thân trai đã mặc đồ giáp trụ
長揖別上官。 Trường ấp biệt thượng quan. Vái dài từ biệt quan trên
老妻臥路啼， Lão thê ngoạ lộ đề, Vợ già lăn ra đường gào
歲暮衣裳單。 Tuế mộ y thường đan. Hết năm rồi quần áo mỏng manh
孰知是死別， Thục tri thị tử biệt? Ai ngờ đến lúc tử biệt
且復傷其寒。 Thả phục thương kỳ hàn. Mà còn thương nhau rét!
此去必不歸， Thử khứ bất tất quy, Lần này đi chắc chắn không trở về
還聞勸加餐。 Hoàn văn khuyến gia xan. Vẫn còn nghe khuyên nhau cố ăn thêm
土門壁甚堅， Thổ Môn bích thậm kiên, Nơi Thổ Môn thành luỹ rất vững
杏園度亦難。 Hạnh viên độ diệc nan. Thành Hạnh Viên cũng khó vượt qua
勢異鄴城下， Thế dị Nghiệp Thành hạ, Hình thế không giống như ở dưới thành Nghiệp
縱死時猶寬。 Tùng tử thời do khoan. Dù có chết cũng còn lâu
人生有離合， Nhân sinh hữu ly hợp, Đời người có tan có hợp
豈擇衰盛端！ Khởi trạch suy thịnh đoan? Kể gì tuổi trẻ hay già ?
憶昔少壯日， Ức tích thiếu tráng nhật, Nhớ lại đương thì trai tráng
遲回竟長嘆。 Trì hồi cánh trường than. Băn khoăn rồi lại thở dài
萬國盡征戍， Vạn quốc tận chinh thú, Muôn nước đều có chiến tranh đồn thú
烽水被岡巒。 Phong hoả bị cương loan. Lửa báo động bốc khắp núi gò
積屍草木腥， Tích thi thảo mộc tinh, Thây chất làm tanh hôi cây cỏ
流血川原丹。 Lưu huyết xuyên nguyên đan. Máu chảy nhuộm đỏ sông ngòi đồng ruộng
何鄉為樂土， Hà hương vi lạc thổ, Còn quê hương nào là đất yên vui
安敢尚盤桓！ An cảm thượng bàn hoàn. Mà còn dám chần chừ nữa?
棄絕蓬室居， Khí tuyệt bồng thất cư, Dứt bỏ nơi ở tranh pheo này
塌然摧肺肝。 Tháp nhiên tồi phế can. Rời rã như nát cả gan phổi!
(Năm 759)
Ba bài thơ Tân hôn biệt 新婚別, Thuỳ lão biệt 垂老別 và Vô gia biệt 無家別 được gọi là Tam biệt 三別.
Bốn cõi còn chưa lặng, Gần già chẳng đặng an. Con cháu chết trận hết, Sống làm gì một thân. Ném gậy bước ra cửa, Chua xót cả hàng quân. May còn răng cỏ tốt, Buồn nỗi tuỷ xương cằn. Đã là trai mũ giáp, Chắp tay chào thượng quan. Vợ già lăn đường khóc, Năm cùng áo mỏng manh. Biết đây là tử biệt, Chịu lạnh nghĩ thương tình. Chắc đi không về nữa, Khuyên mãi: gắng cơm canh. Thổ Môn thành vững chãi, Hạnh Viên vượt cũng gay. Thế khác buổi thành Nghiệp, Có chết cũng còn dai... Người sinh có ly hợp, Già trẻ há chừa ai. Nhớ tiếc ngày trai tráng, Dùng dằng những than dài. Cả nước đều giặc giã, Khói lửa trùm núi sông. Thây chất tanh cây cỏ, Máu trôi đỏ lạch đồng. Đâu là nơi sung sướng, Há còn dám thung dung. Bỏ hẳn gian lều cỏ, Đứt cả ruột cả lòng. Nguồn: Thơ Đỗ Phủ, Hoàng Trung Thông, NXB Văn học, 1962
Bốn phương chưa ổn định Thân già nào được yên Con cháu chết trận tiền Há một mình tham sống? Quẳng gậy đi ra cổng Bạn đồng hành xốn xang May còn răng ở hàm Thương nỗi xương khô kiệt. Thân trai mặc giáp thiết Vái từ biệt quan cao Vợ già lăn đường gào Hết năm tơi quần áo Ai ngờ chào tử biệt Còn thương nhau giá rét! Nay đi chắc không về Khuyên tỉ tê ăn cố. Vững vàng thành luỹ Thổ Hạnh viên khó vượt qua Thế Nghiệp thành khác xa Cũng còn lâu mới chết. Đời người hết tan, hợp Kể chi trẻ hay già? Nhớ ra thời trai tráng Thở dài và ngao ngán! Muôn nước dốc chiến tranh Lửa báo động biên thành Thây chất tanh cây cỏ Máu nhuộm đồng ruộng đỏ Đất nước nào yên vui Còn chần chừ đến đổi Bỏ mái tranh cho rồi Rã rời trong gan phổi!
Nước loạn lạc, thân già lận đận Con cháu đều chết trận hết rồi Một mình sống ở với ai ? Ném phăng chiếc gậy, cửa ngoài ra đi! Răng may chặt, xương thì đã lỏng Người cùng đi ai cũng xót thương Tài trai mũ đội, giáp mang Vái dài, phải dám khinh thường quan trên! Vợ già khóc lăn trên đường cái Quần áo đơn dầu dãi chiều đông Còn thương nhau nỗi lạnh lùng Nào hay sống chết, thôi hòng gặp nhau Đi thì được, về đâu được nữa Còn khuyên nhau cơm bữa gượng xơi! Ải bền, trấn vững bao nơi Chẳng như thành Nghiệp: chết thời còn lâu! Đời tan hợp cứ đâu già cũ Tiếc trẻ trung trót đã lữa lần Muôn phương chật ních những quân Núi rừng lửa hiệu xa gần cháy vung Thây chất lại thối xông cây cỏ Máu chảy ra nhuộm đỏ sông đồng Đâu yên vui nữa mà mong Lều tranh bỏ dứt, đau lòng tim gan Nguồn: Thơ Đỗ Phủ, NXB Văn hoá thông tin, 1996
Gửi bởi Anh Nguyêt ngày 01/01/2015 11:05 Đã sửa 1 lần, lần cuối bởi Vanachi ngày 01/01/2015 15:52
Bốn bề đã được yên đâu, Cái thân già cũng còn hầu chưa yên. Cháu con chết trận ngoài biên, Tấm thân cô độc sống yên làm gì. Gậy quăng, ra cửa quyết đi, Đồng hành chua sót cũng vì ta đây. May thay, răng vẫn còn đầy, Nhưng buồn, xương tủy lúc này đã khô. Thân trai áo giáp khoác vô, Vái quan từ biệt đến giờ ra đi. Lăn đường, vợ khóc thảm thê, Tuổi già vẫn chỉ xiêm y sơ sài. Sinh ly tử biệt, thảm thay, Lại thêm đau sót cho ai lạnh lùng. Chuyến đi chẳng hẹn về cùng, Còn khuyên ăn gắng chớ đừng biếng nha. Thổ Môn tường khó vượt qua, Hạnh Viên, bến ấy cách xa đôi bờ. Nghiệp Thành khác với bây giờ, Nếu ta có chết, thời cơ còn dài. Đời người ly hợp, trừ ai, Có đâu chọn lựa trẻ trai, người già. Nhớ xưa trẻ khoẻ như ta, Chia tay không dứt, xót xa than dài. Mọi nơi lính thú, riêng ai, Khắp trên sườn núi hỏa đài sáng trưng. Thây tanh cây cỏ trong rừng, Máu tuôn đỏ cả sông cùng đồng xanh. Nơi nào vui vẻ an lành, Mà còn nấn ná chưa đành ra đi. Vứt căn nhà cỏ xá chi, Tan gan nát phổi bước đi cũng đành...
Bốn phương còn loạn lạc, Sao yên được thân già. Con cháu chết trận hết, Sống làm gì mình ta! Quẳng gậy ra khỏi cửa, Bạn đường cùng xót xa! May răng vẫn còn đủ, Nhưng buồn tuỷ cạn khô. Thân trai mặc giáp trụ, Vái chào biệt quan nha. Vợ nhào xuống đường khóc, Năm hết: áo đơn sơ! Ai ngờ vào cõi chết, Còn e nhau lạnh mà! Lần này không trở lại, Còn dặn: "Cố ăn nha!" Thổ môn thành luỹ vững, Hạnh viên khó vượt qua. Đâu như dưới thành Nghiệp, Có chết cũng còn xa! Đời người có tan hợp, Cứ gì trẻ hay già. Nhớ thuở còn niên thiếu, Băn khoăn cứ thở ra. Nơi nơi giặc giã nổi, Báo động lửa khắp gò. Xác chết tanh cây cỏ, Đồng ruộng máu chan hoà. Nơi nào là vui sống, Cớ gì mà thiết tha. Rời bỏ căn nhà lá, Đau buồn nát lòng ta!
Bốn phương ngoài kinh đô chưa tĩnh Người sắp già sao thảnh thơi tâm Cháu con chết trận cả đoàn Còn mình thì sống để làm cái chi? Quẳng gậy mở cửa đi đăng lính Người cùng đi cám cảnh cho ta May mà răng lợi tốt à Chỉ buồn vì tuỷ xương đà cạn khô Mang áo giáp, mũ như trai tráng Vái dài quan để ráng lên đường Vợ già lăn khóc thảm thương Áo đơn sơ mỏng lúc dường cuối năm Đã biết sắp nhào lăn cõi chết Mà vẫn thương nhau rét nơi xa Lần đi này chẳng về nhà Mà bà vẫn cứ khuyên ta ăn nhiều Ải Thổ Môn tường đều vững chắc Luỹ Hạnh Viên khó lách được qua Nghiệp Thành địa thế khác xa Ta mà có chết cũng là còn lâu Cuộc sống có xa nhau, sum họp Lẽ thịnh suy há chộp được sao! Nhớ xưa trai tráng hồng hào Cứ lần lữa riết rồi hoài than thân Nơi nào cũng dồn quân ra trận Lửa báo nguy đốt tận đỉnh đồi Xác người chồng chất tanh hôi Máu loang chảy đỏ sông ngòi, ruộng nương Có nơi nào dễ thường vui thú Mà còn lưu luyến chửa chịu đi Lều tranh rời bỏ một khi Phổi gan tan nát, tâm thì buồn tênh.
